Onder de noemer "LEO Onderzoekerspodium" verschijnt in aanloop naar de Sectorbijeenkomst op 16 mei elke twee weken een gastblog door een onderzoeker op onze website. Deze keer is het woord aan Else Noë.
Windenergieprojecten op land: verduurzaming of acceptatie?
Maart 2019 heb ik een onderzoek afgerond dat gaat over het klimaat, de druk die de politiek en de burger voelen om te verduurzamen en de spanningen die daarbij ontstaan. Ik heb mij binnen het brede scala aan onderwerpen gericht op windenergieprojecten op land en de betrokkenheid van overheden, initiatiefnemer en omgeving.
Windenergie op land is nodig om de klimaatdoelstellingen te halen en het merendeel van de Nederlandse burgers is pro windenergie, zo blijkt uit meerdere onderzoeken. Toch is weerstand vanuit de lokale omgeving de grootste remmende factor in de ontwikkeling van windenergie op land. Andersom vertaald: reputatieschade en vertraging door omgevingsfactoren zijn voor ontwikkelaars en de overheid de grootste risico’s van windenergie ontwikkeling.
Sociale Impact Analyse als oplossing?
Om de spagaat tussen verduurzaming en acceptatie te overbruggen wordt vaak gewezen op participatie. Dat participatie de oplossing moet zijn, is recentelijk zelfs vertaald in de nieuwe Omgevingswet, waarin participatie bij ruimtelijke ontwikkeling verplicht wordt gesteld. Echter, het is heel lastig gebleken om – zowel wetenschappelijk gezien als in de praktijk – participatie te definiëren, te handhaven en te reguleren. De huidige methoden schieten tekort om de spagaat te overbruggen en het goed functioneren van de Omgevingswet te ondersteunen. Daarom is voor dit onderzoek gezocht naar een set handvatten om participatie vorm te kunnen geven. Daarbij is een methode onderzocht die in het buitenland vaak wordt gebruikt bij projecten met grote sociale risico’s: de Sociale Impact Analyse (SIA). De SIA kan gedefinieerd worden als een proces dat risico’s en effecten in kaart brengt en afweegt. Daarbij wordt geput uit ervaringen van omwonenden binnen de hindercontouren van het project en niet (alleen) uit ‘expert kennis’ zoals in de huidige besluitvorming wel veel gebeurt.
Participatie-paradox en inclusieve subjectieve besluitvorming
Uit mijn onderzoek blijkt het volgende:
- Een SIA is geschikt als methode of als proces om acceptatie te vergroten bij overheden, initiatiefnemer en omwonenden.
- Een SIA dwingt om de omgeving vroegtijdig te betrekken, maar biedt ook structuur waardoor het voor initiatiefnemer en overheid minder “eng” wordt om zonder concrete plannen naar buiten te treden. Daardoor kan een SIA een oplossing zijn voor de vaker genoemde participatieparadox.
- Een SIA biedt ook handvatten om meningen, belevingen en gevoelens van omwonenden een plek te geven. Daardoor kan men in de besluitvorming deze subjectieve elementen afwegen, zonder dat heftige emoties overheersen.
- Een SIA kan zelfs juridische borging van participatie verwezenlijken. In de praktijk is dat in Nederland nog niet zo, maar in het buitenland en ook voor financiering bij de IFC is dit wel al zover.